Treći brat Bajić

Braća Žarko i Zdravko Bajić, 19 i 17 godina, članovi SKOJ-a, ubijeni su već početkom avgusta 1941. u ustaškom pogromu mostarskih Srba. O njima je malo danas podataka, a o njihovom starijem bratu Ratku, borcu sa Sutjeske, objavljen je tekst u časopisu “Most” 2004. godine.

(Odlomak):

“(…) Ratko Bajić potiče iz skromne činovničko-penzionerske porodice, čija je glavna briga bila svakodnevno preživljavanje. Ipak, roditelji, seljačkog porekla, najveću pažnju posvećivali su školovanju petoro dece, od kojih su dvojica, skoro dečaci, ubijeni u ustaškim pokoljima, 1941. godine.

Kao i njegova dva druga, i Ratko je po završenoj gimnaziji želeo da nastavi školovanje, pa se upisao na beogradski Pravni fakultet, ali se odmah nakon upisa, zbog ratne opasnosti, vratio u Mostar.

Aktivista ilegalnog antifašističkog pokreta u Mostaru, Ratko je postao član KPJ oktobra 1940. godine, a njegova stalna veza u ilegalnom radu bio je Jusuf Čevro, jedan od rukovodilaca mostarske partijske organizacije. Jusufov otac bio je imam jedne džamije u Donjoj Mahali. Ratko se seća da je često, iz knjižare Riste Vujičića, u Glavnoj ulici, biciklom prenosio kancelarijski i štamparski materijal, za ilegalnu štampariju, i ostavljao ga u dvorište pomenute džamije…

U septembru 1941. godine, Ratko je, po zadatku partije, izašao na teritoriju sreza Stolac, gde su vršene pripreme za organizovanje partizanskog odreda. Tu počinje njegovo četverogodišnje ratovanje na raznim terenima Bosne i Hercegovine, na delikatnim vojnopolitičkim zadacima. Na tom putu upoznao je mnoge istaknute borce i rukovodioce Narodnooslobodilačke borbe i sarađivao sa njima u mnogim akcijama, video stradanja naroda i svojih saboraca i drugova – Mostaraca, Hercegovaca i Bosanaca, prošavši kroz najteže neprijateljske ofanzive.

Ni najteži zadaci u ratnom vihoru i nakon oslobođenja zemlje nisu mogli da ga odvoje od njegove nepresušne želje za sticanjem novih saznanja o plodovima nauke i ljudskog stvaralaštva, a naročito od ljubavi prema lepoj književnosti.

U poznim godinama života imao je nesreću da neposredno doživi vandalsko razaranje prelepog grada na Miljacki i da sluša vesti o bestijalnom uništavanju Mostara, grada njegove mladosti.

U 85-oj godini života, ophrvan bolešću, ali bistrog uma, još uvek je veran idealima svoje mladosti. (…)”

Pročitaj cijeli tekst: Ranko Bajić, “Tri predratna druga“, časopis “Most”, Broj 178 (89 – nova serija), godina XXIX septembar/rujan 2004.

Prema sajtu Jadovno.com, Žarko i Zdravko su uhapšeni od strane ustaša 2. avgusta 1941. Nakon nekoliko dana provedenih u Mostaru u zatvoru (u školi Kraljice Marije*, pretvorenoj u sabirni logor, gdje su mnoge tukli i držali po vrućini bez hrane i vode), braća su sprovedena vozom u logor Jablanica, a 8. avgusta 1941. prebačeni u logor Jadovno kod Gospića, gdje su uskoro ubijeni. *Škola kraljice Marije je kasnije bila poznata kao Treća osnovna, današnja Gradska vijećnica. Fotografije spomen-ploča (lijevo i u sredini): S. Demirović (2018.)

Ratko Bajić (u sredini):

Tri ilegalca u Mostaru, tri predratna druga “žustro koračaju mostom prema Musali“. Ratko Bajić (u sredini) izgubio je dva brata na samom početku rata. Bio je borac Mostarskog bataljona. Nakon Sutjeske vratio se sa 80 iscrpljenih drugova u Mostar na oporavak. Nastavio je borbu do kraja rata.

PRILOZI:

Narodni heroj Jusuf Čevro:

Knjižara Riste Vujičića:

Poput braće Bajić, i knjižar Risto Vujičić* (1880.-1941.) ubijen je ljeta 1941. Prema jednom izvoru, ilegalac Ante Zelenika došao je do spiska Srba kojima je prijetila opasnost i poslao je Aliju Šegetala da ih obavijesti da trebaju da se sklone. Vujičić je odgovorio: “Nisam nikome učinio ništa nažao, a ako im treba moja glava, evo je”. Odveden je sa grupom mostarskih trgovaca i istaknutih Mostaraca, među njima i Đorđem Peškom, stricem skojevke Tanje Peško i profesorom Gimnazije Duškom Mučibabićem. Svi su likvidirani u jednoj od obližnjih jama. Izvor: K.D. Miletić, članak “Stradanja Mostaraca”; Spisak stradalih Srba 1941-1945, Slobodna Hercegovina.

Knjižara Riste Vujičića se nalazila u današnjoj Ulici braće Brkića kod Musale. Na slikama: Ulica braće Brkića 1941-1943. Na prvoj slici lijevo vidi se dio “knjižare i papirnice Vujičić” (prva kuća) sa bijelim uokvirenim izlogom (1941.). Na ostale tri slike (1941-1943.) uočava se zapečaćena i napuštena radnja. Fotografije: CIDOM.

* Takođe zabilježen kao Vujačić u nekim izvorima.