Foto-esej: Mir nepokorenog grada
Glavni grad Hercegovine 1942. godine, na fotografijama iz albuma dva pala borca, braće Krpo, djeluje miran i krotak. A ispod tog privida vrije kao u košnici.
Mostar je pred drugi svjetski rat imao osamnaest hiljada stanovnika, a u narodnooslobodilačkom ratu aktivno je učestvovalo blizu šest hiljada, svaki treći stanovnik. Mostar je u narodnooslobodilačkom ratu dao preko sedamsto i pedeset palih boraca, uglavnom mladića i djevojaka, trinaest narodnih heroja, i više od hiljadu žrtava fašističkog terora. Svaki deseti Mostarac nije dočekao slobodu. (Izvor: “Partizanski spomenik u Mostaru” (1980), Prva književna komuna.)
Prema jednom izvoru, “u gradu, koji su okupatori nazvali “uzavreli vulkan” i “mala Moskva”, svakodnevno su se oglašavale akcije. Udarne grupe radile su na prikupljanju oružja, municije, vojne opreme, vršene su sabotaže, atentati i unošen nemir u redove neprijatelja. Odlazili su odredi boraca iz grada, stizali su kuriri, štampani su bilteni i leci, pisane parole, uspostavljena je stalna veza s Mostarskim partizanskim bataljonom, a to je sve bilo moguće zahvaljujući brojnosti aktivista narodnooslobodilačkog pokreta i njihovih pristalica.”
Dok se sve to dešavalo, Mostar je izgledao … ovako:
(…) Štamparija, koja je neprekidno u toku rata radila u Mostaru, bila je (…) snažan oslonac. Ona je bila živa veza sa hiljadama ljudi u gradu i van njega. Svakodnevni bilteni koji su štampani u toj štampariji bili su jedine novine kojima su građani vjerovali. Pored letaka, biltena, brošura i ostalog materijala, u njoj se štampala i Istoriija SKP(B). Osim toga, u toj štampraiji rađeni su i leci na talijanskom jeziku namijenjeni okupatorskim vojnicima. Džemal Bijedić, Hercegovina u NOB, 1961.
Alija Krpo, rođen 1920. u Mostaru. Student medicine, član SKOJ-a od 1941. i KPJ od 1943. U Mostarskom bataljonu od novembra 1943, referent saniteta. Nakon rata radio je kao kardiolog.
Zahvaljujemo porodici Krpo Demirović na ustupljenom materijalu.
POVEZANI ČLANCI: