Sjećanja: Posjeta Ive Andrića Partizanskom spomen-groblju 1966. godine
Godinu dana po otvaranju Partizanskog spomenika u Mostaru, spomenički kompleks je posjetio i nobelovac Ivo Andrić u pratnji generala Mahmuta (Mesuda) Hotića, pjesnika Rade Budalića i publiciste i političkog radnika Vilka Vinterhaltera. Četvrti pratilac, za kamerom, bio je hroničar Mostara i istoriograf Karlo Drago Miletić (takođe na drugoj fotografiji).
U prilogu su dvije sačuvane fotografije s te posjete.
Sl. 1: Partizanski spomenik, s lijeva na desno: general Mesud Hotić, pjesnik Rade Budalić, Ivo Andrić i Vilko Vinterhalter.
Sl. 2: Partizanski spomenik, Prvi red: general Mesud Hotić, Ivo Andrić, Vilko Winterhalter, u drugom redu : Drago Budalić, i Karlo Drago Miletić. Vilko Vinterhalter je bio muž Mare Miletić Vinterhalter, sestre Karla Drage i Pave Miletić.
Jedan članak objavljen u mostarskoj “Slobodi” povodom Andrićeve posjete rasvjetljava ponešto iz Andrićevog programa. Tako saznajemo da se “zadržao izvjesno vrijeme u razgledanju grada. Poslije kraćeg zadržavanja u hotelu “Bristol” Andrić je u društvu poznatog mostarskog slikara Mehe Sefića koja ga je 1963. portretirao u Herceg novom, obišao stari dio grada i Partizansko spomen-groblje. U starom gradu se susreo sa književnikom Skenderom Kulenovićem i književnim kritičarem Nikom Miličevićem i zadržao se u srdačnom razgovoru. Na Partizanskom spomen-groblju proveo je duže vremena.”
Neobična je zadnja rečenica u članku, gdje autor potpisan kao M. Marić (a koji nije naš Mišo Marić) tvrdi: “Poznato je naime da je Andrić poklonik ovog podneblja i da je jednom prilikom rekao: “U Mostaru me nije probudio ni top, ni sirena, nego svjetlost”.
Andrićev citat o Mostaru (odlomak): “Kad čovek prenoći u Mostaru, nije zvuk ono što ga probudi ujutro, nego svetlost. To znam iz iskustva. Svetlost me je dočekala pri dolasku u Mostar, pratila za vreme mog boravka od jutra do večeri, a docnije, po odlasku, ostajala u meni kao glavna karakteristika moga sećanja na Mostar.
Uvek mi se činilo da je to što sija nad ovim od prirode povlaštenim gradom i što se prozima sve u njemu, neka naročita svetlost, izuzetna po jacini i kakvoći. Uvek sam mislio da sa njom mora da ulaze u čoveka ljubav za život, hrabrost i vedrina, smisao za meru i stvaralački rad .Nikad se dovoljno nisam mogao nagledati te svetlosti, iako sam je sretao svuda. Nje ima u smehu ovih ljudi i jasnim samoglasnicima njihovog govora, na licima mladića i devojaka u pred večernjoj šetnji. Ona se prelama kao zlatan, nemiran odblesak u časi mostarske žilavke, živi kao sabijena snaga i slast u ovim breskvama i trešnjama. Ona se krije u senovitoj, hladnoj vodi Radobolje.
Po njoj je Neretva najsvetlija naša reka, po njoj i sam goli krš okolnih brda ima neku stihijnu veličini. Po toj svetlosti ja se najbolje sjećam Mostara.“
Danas, sa vremenske distance, još moćnije zvuče jedne druge Andrićeve riječi: “Nema slučajnih građevina, ni spomenika izdvojenih iz ljudskog društva i njegovog razvitka, kao što nema ni slučajnih rušitelja tih istih građevina i spomenika čije je najrazornije oružje: zaborav i nepoštovanje često vlastitih predaka. “Znakovi pored puta”, Beograd 1977.
Autor fotografija:
Karlo Drago Miletić (1928-2020), historiograf i hroničar Mostara.
Mlađi brat palog borca Paule Pave Miletić (1922. Mostar – 1943. Sutjeska), kao omladinac sa cjelokupnom porodicom je učestvovao u antifašističkom pokretu. Od rane mladosti je zavolio istoriju, te je prikupljao razne fotografije, napise i dokumente vezane za Mostar. Objavljivao je radove u listovima „Sloboda“, „Oslobođenje“, kao i u časopisima „Most“ i „Hercegovina“. Za svoj rad primio je mnoga priznanja. Njegova bogata arhiva je dobrim dijelom postradala u posljednjem ratu.
Karlo Drago Miletić po povratku u izgorjeli i opustošeni stan pregledava i razvrstava ono što je ostalo od njegove velike dokumentacione građe. (Fotografija Ćire Raiča). Izvor: “Mostar moj grad VI”.
Fotografije iz Arhiva K.D. Miletić. Zahvaljujemo Gordani Miletić-Buzaljko na ustupljenim podacima.
Čitajte naše članke, posjetite naš blog.