Stari mostarski komunisti

(foto: štrajk mostarskih rudara 1936. godine)

Radni ljudi Mostara su imali jaku revolucionarnu svijest zahvaljujući djelovanju Komunističke Partije Jugoslavije, a njena mostarska organizacija je djelovala kao zaštitnik njihovih interesa. Vršila je snažan uticaj na stanovništvo, stekavši ugled i podršku među radnicima organizovanim po sindikatima i ličnim primjerima. Za svoju aktivnost su često bili hapšeni, a najveća hapšenja su bila 1929, 1932. i 1940. godine.
Veći broj starih komunista je uhapšen 1940. godine i odveden na robiju, te nisu ni mogli učestvovati u NOP kao takvom. Hapšenja su se desila kad su vlasti zatvorile Radnički dom i zabranile rad »Veleža«, smatrajući ga stjecištem naprednih ideja. Kao odgovor, radnička klasa Mostara je organizovala generalni štrajk u kom je sudjelovalo oko 2000 mostarskih
radnika svih poduzeća i zanatskih radionica. Zbog svega su osuđeni i upućeni u logor Lepoglava: Imšir Gigić, Nikola Abramović-Bjelica, Mustafa Bjelavac, Rade Bitanga, Mustafa Alajbegović, Smajo Brkić, Hasan Kreso, Slavko Balać, Luka Knežić i Salko Fejić (prva grupa), a nešto kasnije Mustafa Humo, Velija Hujdur, Vasilije Tošić, Mile Ćećez, Ljubo Ajvaz, Rade Majstorović i Rudolf Hrozniček. Iz logora su se vratila samo četvorica: Salko Fejić, Smajo Brkić, Mustafa Alajbegović i Luka Knežić. Ostale komuniste rat je zatekao u Lepoglavi, i likvidirani su uskoro po dolasku ustaša na vlast.  Ipak, njihov uticaj se i dalje osjećao na pripadnicima pokreta otpora u gradu, posebno skojevcima, koji su se vrlo brzo organizovali i nastavili borbu protiv fašizma.

Izvor: Peršen, Mirko (1963): “Lepoglava”, Zagreb.