Rudolf HROZNIČEK

RUDOLF RUDA (FRANJE)* HROZNIČEK, rođen 18. decembra 1904. u Kladnju*. Sa porodicom u ranom djetinjstvu došao u Mostar. Radio je kao tokar, metalac, u Mostaru. Predratni komunista i revolucioner, više puta hapšen i osuđivan. Član SKOJ-a od 1923. i KPJ od 1927. (po nekim izvorima od 1929. godine), član MK KPJ za Mostar 1932, kada je kao delagat partijske organizacije Mostara učestvovao na Trećoj pokrajinskoj konferenciji KPJ za BiH. Krajem 1932. od Suda za zaštitu države u Beogradu osuđen na dvije godine robije koju je izdržao u Sremskoj Mitrovici. Od 1938. član je POK KPJ za BiH, a od 1940. član Oblasnog komiteta KPJ za Hercegovinu Predstavljao je mostarske komuniste na pokrajinskoj konferenciji KPJ ljeta 1938. u (na istom sastanku su bili Milovan Đilas i Ivo Lola Ribar). Funkcioner “Veleža”, predavač u Radničkom domu. Isticao se u idejno-političkom i opštem obrazovanju radnika.

Mostarcima je bio poznat kao „komunista koji je dobar dio svog života proveo u zatvorima“. U policijskim zapisnicima iz 1930-tih godina stajalo je da je „nepomirljiv, spreman na svađu i napade, zagriženi protivnik“. 24. decembra 1932. iznenadio je šefa policije priznavši na saslušanju da je “po izlasku iz zatvora postao još jači simpatizer komunističkog rada i njegove ideologije“. Hapšen je nekoliko puta u Kraljevini Jugoslaviji, posljednji put zbog štrajka u Rudniku nakon demonstracija organizovanih povodom godišnjice njemačkog napada na Poljsku 1. septembra 1940. i poslan na robiju u Lepoglavu.

Mostarci su se sjećali natjerivanja grupe vezanih komunista na kamione prilikom odvođenja na robiju: „Već u godinama, izgladnio i neobrijan, sa zavežljajem u pomodrelim rukama, prošao je sa drugovima kroz grad pjevajući kao da je želio da oraspoloži i osmjeli okupljene skojevce u tom posljednjem susretu.“

Po dolasku ustaša na vlast, prebacivan je u više logora: gospićki, Jastrebarsko (avgusta 1941), Danicu kod Koprivnice, Jasenovac. Početkom 1942. dospio u Staru Gradišku. U zatvorima su se logoraši organizovali, koliko je bilo moguće, u „Kolektiv“ koji je imao svoje rukovodstvo. U Staroj Gradišci je 26. marta 1942. počela likvidacija starih komunista, te je prva grupa osuđena na izgladnjivanje u Ćeliji smrti. Hrozniček je pokušao da pošalje pismo van zatvora, ali je taj pokušaj propao, kao i pokušaj proboja sa grupom logoraša. Ostao je među devetero najslabijih. Pretukli su ga, polomili ruke i noge, i odredili za drugu grupu Ćelije smrti 5. jula 1942. Zatvoren je u istu podrumsku ćeliju, samicu veličine 2,5 x 3 m, bez prozora, gdje je uskoro umro u najtežim mukama, bez hrane i vode. (Prema „Spomenici Mostara 1941-1945.“, ubijen je 12. avgusta 1942.)

Pripadao je plejadi starih mostarskih komunista, robijaša, čije su „moralne i komunističke vrijednosti bile ugrađene u stanovnike Mostara, posebno u omladinu“. Pred odlazak u Ćeliju smrti, prema jednom izvoru, rekao je drugovima: „Slomili su mi noge i ruke, ali Partiju ne mogu. Dušu mi ne mogu iščupati!“

Opisan je kao “tih, ali sa istom željom za obrazovanjem i dosta solidnim i širokim znanjem i kulturom… sklon poučavanju i vaspitavanju drugih, iz njega je zračila neka moralna čvrstina, koja je plijenila ljude i prosto ih tjerala da mu se povjere i potuže na nepravdu. Kao nepokolebljiv komunist djelovao je sa marksističkih pozicija, veoma umješno, objašnjavajući svojim sagovornicima sve ono što su ga oni pitali. Govorio je tiho, ali tako rječito i bogato daje plijenio ljude.”

* Prema podacima iz knjige “Spomenica Mostara 1941-1945.”