Rifat H. FRENJO, narodni heroj 

RIFAT RIFA (HUSEINA) FRENJO, rođen 4. januara 1923. u Mostaru. Radnik. Poticao je iz mnogočlane porodice trgovca Huseina Frenja i Ajnije. Radnik, član KPJ od 1942. Borac, bombaš, komandir voda u Mostarskom bataljonu. Brat palog borca Asima Frenje.

Nakon okupacije Jugoslavije, 1941. uključio se u pripreme oružanog ustanka, kojima je u Mostaru rukovodila mjesna organizacija KPJ. Jula 1941. učestvovao je u akciji grupe mostarskih omladinaca, koji su kroz prozor ušli u kasarnu Severnog logora u Mostaru, popeli se na drugi sprat i iz soba u kojima su spavali italijanski vojnici pokupila oružje i uniforme, i poslije dva sata, s bogatim plijenom, napustila kasarnu. U grupi su bili: MLADEN BALORDA, vođa grupe, MUSTAFA ĆEMALOVIĆ ĆlMBA, RIFAT FRENJO, ALIJA MURATBEGOVIĆ ŠlCE, ŽIVKO PAPO HENĆI, MARTIN RAGUŽ i HASAN ZAHIROVIĆ LACA.

Početkom 1942, stupio je u Mostarski partizanski bataljon, ali je ubrzo vraćen u Mostar, da dovede novu grupu omladinaca. U gradu je saznao da partijska organizacija treba da izvede neke akcije, pa se ponudio da u njima učestvuje. Tada je sa jednim drugom, ušao u zgradu Sjevernog logora, gde se nalazio ustaško- domobranski magacin i iz magacina iznio vojničku opremu, koju su potom odnijeli do pećine na Neretvi, a odatle prenijeli do Cazina.

U napadu na Ostrožac, jula 1942, istakao se kao bombaš, kada je sa nekoliko boraca prešao Neretvu, i izvršio napad na neprijateljske bunkere i kasarnu. Ovom akcijom omogućeno je da Ostrožac bude brže i lakše zauzet. Tokom jula primljen je u članstvo KPJ. Avgusta 1942, Mostarski bataljon, koji se nalazio u sastavu Desete hercegovačke udarne brigade, napao je ustaški garnizon u Posušju. U ovom napadu, Rifat je bio među bombašima koji su uništili posadu i dva neprijateljska bunkera. Pored toga, njegovi bombaši uspjeli su da zaplijene velike količine oružja, municije i sanitetskog materijala.

U borbama na Jajce, u jesen 1942, sa grupom bombaša uništio je tri neprijateljska bunkera. Nekoliko dana kasnije, njegova jedinica napala je Turbe, kod Travnika, gdje se takođe istakao hrabrošću. Zahvaljujući njemu i njegovim bombašima, uprkos snažnoj neprijateljskoj odbrani, zauzeto je Turbe i slomljeno jako neprijateljsko utvrđenje. Krajem decembra 1942. Deseta hercegovačka brigada napala je jako neprijateljsko uporište Žepče. Tokom ove akcije, Rifat je sa svojim bombašima napao oklopni voz, koji se zapalio i potom survao u provaliju.

U toku Četvrte neprijateljske ofanzive, kao borac Desete hercegovačke brigade, istakao se u borbama kod Prozora, a naročito u borbama vođenim 9. marta 1943. na liniji Kvak—Trešnjevica kada je potisnuta njemačka grupa „Apakeg”. Potom je učestvovao u borbama koje je Mostarski bataljon vodio oko Nevesinja, Gacka, Bileće, na Kobiljoj Glavi i drugim mjestima.

Poginuo je u noći 9/10. juna 1943. godine kod sela Rudine, iznad Pive, tokom Pete ofanzive na Sutjesci, kada je njegov bataljon napadnut snažnom artiljerijskom paljbom. Rifat Frenjo koji je „ranjen jahao na konju, na prilazu rijeci Pivi kod Rudina poginuo je od topovske granate”. Pored njega je išao Meha Trbonja koji se „ispod poginulih konja izvukao ranjen, polumrtav“.

Ukazom predsednika FNR Jugoslavije Josipa Broza Tita 24. jula 1953. proglašen je za narodnog heroja, čime je postao najmlađi narodni heroj Mostara. Godine 1965. njegovi posmrtni ostaci su prenijeti i sahranjeni na Partizanskom groblju u Mostaru. Bista narodnog heroja Rifata Frenje, izrada akademskog vajara Florijana Mićkovića, otkrivena je 23. maja 1985. godine i nalazila se u parku između Karađozbegove džamije i bivše zgrade organa uprave Skupštine opštine Mostar, u Ulici braće Fejića. Nestala je, a „ostao je samo postament“. Nakon rata jedna streljačka družina je nosila ime Rifata Frenje.

Rifat je ostao upamćen kao smio i spretan bombaš koji je „vraćao (četnicima i Italijanima) bombe koje su mu padale na fišeklije“. Saborci su se prisjećali da je bio “spretan poput pantere”, “u stalnom pokretu, vješto koristio teren, svaki zaklon”.

Iz nekih sjećanja:

“Ponoć je. Talijanska patrola prošla je u pravcu Zalika. Pred kapijom Sjevernog logora stoje dva stražara. Omladinci, jedan po jedan,, prolaze pored benzinskog skladišta i preskaču ogradu. Budno motre na stražare i ulicu. Prvi je ušao kroz prozor Mladen Balorda, a za njim Laća Zahirović, Rifat Frenjo, Meho Taso, Božo i Mešak Skočajić. Napolju, u blizini prozora, ostali su Ahmed Pintul i Bedžet Dizdar, kao stražari. Polako, bez šuma, idu hodnikom. U blizini stepenica hrče Talijan s puškom u ruci. Prolaze pored njega. Popeli su se na gornji sprat. Ulaze u prvu sobu. Krevet do kreveta. Vire glave vojnika. Bezbrižno spavaju. Rifat Frenjo obilazi nekoliko kreveta i uzima koporane. U drugoj sobi ista slika — Talijani spavaju. U Rifatovim rukama je još nekoliko opasača i pištolja. Duže su se zadržali u susjednoj sobi. Na širokim policama su poredane vojničke unforme. Skidaju ih, odnose i izbacuju kroz prozor. Dva sata su ostali u magacinu i izbacili dosta opreme. Vraćajući se istim putem, bez buke, oprezno i pažljivo, zajednički su preaosili materijal do Skočajića sjenice. Tamo, uz svjetlo, izbrojali su °ko osamdeset kompletnih uniformi. Sjutradan, u prvi sumrak, Pero Lažetić je sa grupom ornladinaca prenio plijen na sigurnije mjesto”

„Vođama bombaških grupa Mustafi Ćemaloviću Ćimbi, Mehmedu Trbonji i Hasanu Zahiroviću Laci dozvoljeno je da izaberu najboljeg mitraljesca iz svoje čete, koji će ih štititi prilikom podilaženja bunkerima. Kad je Rifat Frenjo čuo za tu odluku, prišao je Mehmedu Trbonji i tražio da mu bude mitraljezac pratilac njegove bombaške jedinice. Trbonja je odbio Frenju govoreći: »Znam ja tebe, otići ćeš naprijed, ispred svih nas, a nama šta bog da, ostani u četi!« Nastala je prepirka između njih dvojice. Frenjo se zaklinjao da će ih samo pratiti, ali mu ništa nije pomoglo, Trbonja je ostao pri svome, a Frenjo se tužan povukao u stroj čete. Za pratioca svoje grupe Trbonja je izabrao Irfana Ćatovića, koji je bio pravi majstor u korištenju svog puškomitraljeza.“

„Krenuli smo svako na svoj zadatak. Sa 1. i 2. četom pošli smo u gornji dio grada zvani Varoš, a zatim krenuli ka čaršiji i zauzeli Osnovnu školu, Staru opštinu, Katastarsku upravu, Sresko načelstvo i Sud, a dijelom snaga izbili na Ponir i spojili se sa Dalmatincima oko 3 sata izjutra. Prilazeći komandi, Rifat Frenjo je prethodno nožem likvidirao stražara, koji se kretao ispred ulaza, bacivši mu se na leđa i svalivši se s njim na zemlju. Odmah smo upali u hodnik i u sobe ubacili bombe. Nastao je jauk i metež. U sobama, u koje smo upadali, mrtvi i ranjeni bili su na podu, a živi su se s rukama uvis predavali, izbezumljeni, dršćući od straha. Pokupljeno je oružje. Preživjele i ranjene prikupili smo u jednu sobu i ostavili pod stražom. Iz telefonske centrale, preko jednog italijanskog podoficira, izdavano je saopštenje posadama u bunkerima da smo likvidirali komandu i da ih pozivamo na predaju.“

„Nakon odbijanja drugog četničkog napada gonili smo četnike niz Bišinu, prema Mostaru, skupa sa ostalim bataljonima. Rifat Frenjo, trčeći pred našim borcima, sustigao je četničkog barjaktara, koji je zaostajao noseći poveliku četničku crnu zastavu sa bijelim simbolima — mrtvačkom glavom i dva ukrštena šljuka. Kad je Rifat stigao barjaktara, bacio mu se na leđa. Otpočelo je rvanje, u kojem je Rifat nožem riješio, ishod borbe, uzeo zastavu i njome mahao ispraćajući četnike bjegunce, koji su preko Buska pobjegli u Blagaj.“

Bio je prisutan kad je poginuo Hasan Zahirović Laca: „bolničarka Staka Mićković, Lacina drugarica, i Rifat Frenjo, su plakali kao djeca ljubeći i milujući mrtvog Lacu“.

U prilogu je kratka biografija narodnog heroja Rifata Frenje (Refik Hamzić, “Mostarci narodni heroji Jugoslavije“, 1986. Izvor: CIDOM)