Esad M FEJIĆ

ESAD ESA (MUHAMEDA) FEJIĆ, rođen 24. marta 1918. u Mostaru. Radnik, igrač „Veleža“, lokalni biciklistički takmičar, “sa vlastitim klizaljkama za nadmetanja na ledu”, aktivista NOP-a Mostara. Jedini bjegunac iz ustaškog kamiona jula 1941, kada je više stotina mostarskih Srba odvedeno na stratišta. Istog mjeseca otisnuo se sa prvom grupom boraca iz Mostara u istočnu Hercegovinu radi organizacije ustanka. Ranjen i zarobljen od ustaša, i pri sprovođenju u zatvor oslobođen akcijom ilegalaca Mostara (Mladena Balorde i Ahmeda Pintula). Ranjenog Esada (“mišići ruke su bili rastrgani, krvni sudovi pokidani, kosti štrčale”) tada su operisali dr Zvonko Marić i student medicine Alija Krpo, a nakon operacije skrivao se prvo u stanu Ajnije Arap, ali je zatim prebačen u bolnicu na liječenje pod lažnim imenom. Po povratku u Mostar radio je u jednoj ilegalnoj grupi koja je prikupljala oružje, sanitetski materijal i druge potrebe za partizanske odrede. Kao ilegalac je sa jednom grupom partizana iz odreda upao u italijanski logor u Mostaru i iznio velike količine municije i odnio ih na Boračko jezero.

Uhvaćen kao kurir od Italijana u proljeće 1942. iznad Mostara i odveden u logor Mamula, gdje je i njegov brat Šefkija bio interniran. Pisao je majci da se “on i brat i drugi Mostarci sele u novi logor (Visco di Udine u Italiji, prim.a.), da će im najvjerovatnije biti dobro, da je on primio sve novce i pakete, dok brat nije.

Član KPJ od 1943. Dvadeset dana uoči kapitulacije fašističke Italije Esad i nekoliko Mostaraca upućeni su za Dubrovnik, gdje ih je zatekla kapitulacija Italije i rasulo italijanske vojske. Esad i drugovi su stigli u Mostar, a mostarska grupa iz logora Visco di Udine priključila se slovenačkim partizanima, borcima Šercerove brigade. Tada Esad postaje borac Mostarskog partizanskog odreda koji je vršio diverzantske akcije na željezničkoj pruzi Sarajevo – Mostar, ali ga uskoro samovoljno napušta sa najboljim drugom Husom Ormanom. Otišli su za Mostar s namjerom da izvedu nekoliko akcija u gradu. Jedan plan im je bio da zarobe njemačkog pukovnika i zamijene ga za uhapšene drugove, ali im je u Mostaru rečeno da ne smiju na svoju ruku izvoditi akcije zbog represalija. Tada su odlučili da se obračunaju sa “jasenovačkim jamarima” u zapadnoj Hercegovini. Prije puta su se, u dvorištu Esine kuće, u sred okupiranog Mostara, slikali kao partizani. Fotografisao ih je Salem Maslić, a film je razvio vlasnik fotografske radnje Kolaković, koji ga je sačuvao do oslobođenja Mostara 14. februara 1945. Nekoliko dana nakon slikanja, u selu Grabu nedaleko od Ljubuškog uspjeli su, “boreći se u mračnoj sobi, da likvidiraju ustaškog nadsatnika”. Zatim su produžili u zapadnohercegovački partizanski odred, gdje je poslije nekoliko dana Esa postao komesar, a Husa komandir.

Esad je poginuo januara 1945. godine u Čapljini kao oficir OZNE, pogođen iz ustaškog mitraljeza koji je bio na tornju u centru grada.

Posmrtni ostaci Esada Fejića su nakon rata preneseni i sahranjeni na Partizanskom spomen-groblju u Mostaru. Izvor: arhiv Radmila Brace Andrića.

Opisan je kao “neobično smion i snalažljiv omladinac”, “jedan od najhrabrijih boraca i komandira Mostarskog bataljona”. Jedan od petero poginulih članova porodice Fejić (četiri brata i jedna sestra): Džemal, Ešref, Šefko, Esad, Samija. I Esadova dva ujaka su ubili Nijemci (jedan od njih je dr Asim Opijač). Poznata pjesma Mostarskih kiša “Mostarska mati” posvećena je njihovoj majci Adili Fejić (o razgovoru koji je Mišo Marić objavio sa majkom Adilom 1972. godine možete pročitati ovdje). Jedna od najpoznatijih ulica u Mostaru nosi ime braće Fejić.

ODLOMCI IZ LITERATURE:

O oslobađenju ranjenog Ese iz zarobljeništva:

“Svi su se osjećali sigurnim. Na kartama su označavali svoje nove maršrute. Smatrali su da je jedna patrola dovoljna da im osigura bezbrižan odmor. Ali iznenada je zaparao mitraljeski rafal, sa svih strana su planule puške na grupu komunista raskomoćenih u uvali. Nastala je borba. Tu su trojica komunista zarobljena, a drugi su uspjeli da se srećno vrate u Mostar. Od bombe koju je bacio Esa Fejić poginuo je jedan ustaša, ali je Esa teško ranjen u ruku. Tako ranjen ponovo se obreo medu seoskim ustašama, desetak kilometara od mjesta borbe. Domaće ustaše ga nisu poznavale. On im je, samo kako on to umije, spremio novu, opasnu igru. Kad je vidio da ne može na drugu stranu, mirno im je prišao i rekao: — Dajte brzo zavoje. Vidite da sam ranjen. Zar niste čuli borbu? Tukli smo se s četnicima i komunistima.

Previli su mu ranu, ali ipak nisu povjerovali u istinitost njegovih priča. Da bi dobio u vremenu i stvorio priliku za bježanje, predložio je: — Dobro, kad mi ne vjerujete, onda neka me neko od vas sprovede do ustaškog stana u Mostar. Tamo ćete čuti ko sam.

Uputili su ga u grad sa dvojicom seljaka. — Znate li vi gdje je ustaški stan? — pitao je Esa svoje sprovodnike. — Ne znamo! — Ja ću vas odvesti.

Poveo ih je prema Carini. Bio je uvjeren da će mu njegovi prijatelji uz put sigurno pomoći da se oslobodi ustaša. Tako je i bilo. Ubrzo su naišli na Mladena Balordu — Nijemci su ga strijeljali cetrdeset treće kao zamjenika komandanta Mostarskog bataljona — i Ahmeta Pintula, koji je početkom četrdeset četvrte poginuo kao komandant Mostarskog partizanskog bataljona. Oni su bili najbolji Esini drugovi. I ja sam ih veoma dobro poznavao. Balorda je bez dvoumljenja prišao sprovodnicima i zapitao:

— Kuda vodite tog zatvorenika? — Treba da ga predamo u ustaški stan. Ne znamo ko je on . . . — Mi smo iz ustaškog stožera. Pođite s nama, — dočekao je Pintul.

Zbunjeni i samim dolaskom u grad, seljaci su poslušno išli sa dvojicom “gradskih ustaša*, koji su im u jednoj kući dali i potvrdu “izdatu” od “ustaškog stozera” da su svoj posao valjano obavili. Tako se Esa ponovo dočepao slobode, u ilegalstvu.”