Leo F. BRUK, narodni heroj 

LEO (FRANJE) BRUK, rođen 29. septembra 1910. u Rijeci Dubrovačkoj u učiteljskoj porodici. Nakon završetka Prvog svetskog rata, njegova porodica se preselila u Mostar. Učio konobarski zanat i kao mladi radnik se priključio revolucionarnom pokretu i u godinama pred početak Drugog svjetskog rata postao simpatizer KPJ.

U vrijeme Aprilskog rata, 1941. godine, po zadatku KPJ kao Hrvat se uključio u jedinice „Mačekove zaštite”, gde je radio na određenim zadacima. Tada je Mostar pao u ruke ustaša, mahom seljaka predvođenih frankovcima, koji su na prilazima gradu, u kasarnama i na željezničkoj stanici razoružavali i hapsili jugoslovenske vojnike, Srbe i komuniste. Tih dana je i konobar Leo Bruk s ustaškim znakom na kapi, naoružan, na gradskim raskršćima dočekivao i „hapsio“ komuniste, odvodeći ih u sigurna skrovišta. Bio je to Leov partijski zadatak.

Radio je na prikupljanju naoružanja i opreme zaostale iz Jugoslovenske vojske, čiji je deo sakrivao u bazi iza svoje kuće, a kasnije predavao članovima NOP. Aktivno je učestvovao u akcijama NOP-a u okupiranom Mostaru, a u toku 1941. godine je postao član KPJ. Decembra 1941. godine, zajedno sa dvojicom drugova, rasturao je partijske letke po gradu i tada upao u policijsku zasjedu. Jedan policajac je tada iskočio prije Lea, ali ga je on oborio i oteo mu pištolj, a potom pobegao. Nakon ovog događaja, Leo više nije mogao da ostane u gradu pa je morao da ode u partizane u Konjički bataljon (kasnije nazvan Mostarski), koji je djelovao na području gornjeg toka Neretve.

Već u prvim borbama, početkom 1942. godine istakao se kao hrabar i sposoban borac, zbog čega je ubrzo bio postavljen za komandira Treće čete. Takođe, povjeravali su mu najteže i najodgovornije zadatke — nakon Treće neprijateljske ofanzive, jula 1942. godine Štab bataljona ga je zajedno sa dvojicom boraca uputio kao kurira u Vrhovni štab NOV i POJ, gde je imao priliku da lično upozna druga Tita i da se susretne sa borcima Prve proleterske udarne brigade od kojih su dobili teški mitraljez „Bredu”. Nakon toga se pod teškim uslovima se vratio u bataljon. Avgusta 1942. godine Mostarski bataljon je uključen u sastav tada formirane Desete hercegovačke udarne brigade.

Kao politički delegat mitraljeskog voda, istakao se u borbama tokom Četvrte neprijateljske ofanzive — kod Jajca, Žepča i Prozora. Jedno vrijeme je bio na dužnosti komandanta bataljona, a nakon zauzimanja Prozora, februara 1943. godine pri Štabu Treće udarne divizije formirana je tenkovska jedinica. Leo je tada sa još nekoliko istaknutih boraca Desete hercegovačke brigade bio prebačen u ovu tenkovsku jedinicu i postavljen za mitraljesca na tenku. Jedinice Treće udarne divizije — Deseta hercegovačka, Peta crnogorska i Prva dalmatinska brigada su otpočele napada na nemačke i četničke snage u Konjicu. Nakon više uzastopnih napada i zbog pogoršanja situacije kod Prozora, 26. februara napad je bio prekinut. U ovim borbama je pod neposrednom komandom Vrhovnog štaba djelovala i tenkovska jedinica Treće udarne divizije, u kojoj se nalazio Leo.

Poginuo je 26. februara 1943. godine kao vođa tenka i mitraljezac u borbama u blizini sela Čelebići, kod Konjica. Prema pričanju saboraca, „ostao je u vječnoj uspomeni svojih drugova zbog lične hrabrosti, druželjublja, iskrenosti i skromnosti borca, proletera“.

Ukazom predsednika FNR Jugoslavije Josipa Broza Tita, 24. jula 1953. godine, proglašen je za narodnog heroja. Na Balinovcu, u Mjesnoj zajednici Zahum u Mostaru, 25. novembra 1985. godine otkrivena je njegova bista. Stajala je do zadnjeg rata. 1987. godine najavljeno je postavljanje spomen-ploča na kuću Lea Bruka u Dubrovniku.

U prilogu je kratka biografija narodnog heroja Lea Bruka (Refik Hamzić, “Mostarci narodni heroji Jugoslavije“, 1986. Izvor: CIDOM)