Ante S. ZELENIKA 

ANTE (STJEPANA) ZELENIKA, rođen 12. aprila 1922. u Mostaru, u staroj mostarskoj porodici. Građevinski tehničar. Bio je zaposlen u Tehničkom odsjeku i učestvovao je u izgradnji puteva, poput puta u selu Mamići. Lijepo je svirao gitaru. Početkom rata je radio u Sjevernom logoru odakle je izvlačio oružje (uključujući dva mitraljeza) i municiju za pokret otpora.  Član SKOJ-a od 1940. i KPJ od 1941. Bio u grupi mostarskih omladinaca -dobrovoljaca u aprilskom ratu, koji su vraćeni nakon pet dana zbog kapitulacije. U Bataljonu od kraja 1941, gdje je bio omladinski rukovodilac. Borac, vratio se u Mostar kad je teško obolio od tuberkuloze. Umro u Mostaru 30. jula 1943.

Iz dostupne literature saznajemo detalje o Antinoj pogibiji: Zime 1942. godine, kad je trebalo da bombaši pređu preko Vrbasa u napadu na bunkere, Ante se razbolio. Dobio je upalu pluća, a zatim, početkom četrdeset treće, pjegavi i trbušni tifus. Znajući da mu se bliži kraj, tražio je da ga prebace u Mostar. Do roditeljske kuće u Zahumu pet dana i noći, preko sniježnih planinskih gudura, pored patrola, prenosio ga je jedan seljak. U Mostar su stigli u noći 21.3.1943, a roditelji Stjepan i Manda, užasnuti Antinim izgledom, hitno su ga prebacili u bolnicu pod lažnim imenom Ante Šubić (prema nekim izvorima Šimić). Liječio se tridesetak dana kod dr. Vjekoslava Glavadanovića, a onda su ga poslali kući. Jedno vrijeme je ležao u kući Šukalića, a onda se vratio kod svojih.

Policijski agenti su doznali za njegov povratak jer ge je prijavio komšija koji je “čuo kako svira”. Od hapšenja ga je spasio lažni dokument o služenju kod domobrana, koji mu je Ivo pribavio.

Na dan svoje smrti Ante je zatražio da ga fotografišu kao posljednji pozdrav drugovima u crnom odijelu u kom je kasnije i umro, a fotografa Ivicu Grubišića je dovela Jelka Miletić udata Škrobić po kazivanju njenog brata D.K. Miletića. U vrijeme kad su se iscrpljeni borci vraćali u Mostar na oporavak nakon Pete ofanzive na Sutjesci, u Mostaru je organizovan masovni javni pogreb Anti.

Majka Manda i otac Stjepan su nakon toga uhapšeni i predodređeni za Jasenovac, ali ih je spasilo “partizansko miniranje pruge”. Kako su bili imućni, otac je kasnije otkupio svoju i ženinu slobodu.

Porodica Zelenika je izgubila tri sina u ratu: pored Ante, i sinove Ivu Zeleniku Tabornika (r. 1924.), koji je bio ustaša i jedan od rukovodilaca ustaške mladeži u Mostaru, i Niku Zeleniku (r. 1928.), koji se, kao i Ante, borio u partizanskim redovima. Ivo i Niko su poginuli krajem rata boreći se na suprotnim stranama. Ivo je poginuo u Zagrebu pred sam kraj rata, a Niko je 1944. stupio u partizane i poginuo kod Boračkog jezera od strane četnika.

Prema jednom izvoru, “dva rođena brata – ustaša i partizan (Ante i Ivo) – nisu se mrzili, nisu međusobno ratovali, nego su se, uprkos svim opasnostima i razlikama, međusobno i bratski pomagali”.

Nakon rata ulica u kojoj su stanovale Zelenike je nazvana po Anti. Nakon posljednjeg rata, Antino ime je zamijenjeno Ivinim. Nakon odluke gradskih vlasti 2023. godine, ulica je nazvana Ciglana.

Nikino ime je bilo nakon rata zabilježeno na spomen-ploči u Mostarskoj gimnaziji. Ploča je nestala bez traga u vrijeme ratnih zbivanja 1992-1995.

Učesnik NOB i publicista Mensur Seferović je u više navrata zabilježio detalje iz Antinog života u svojim knjigama: „Prozivka na Tjentištu“, „Istočno i zapadno od Neretve“, „Tajna partijske ćelije“, „Zvijezde stajaćice“, „Bataljon u okupiranom gradu“.

Više detalja o porodičnoj tragediji Zelenika u ovom članku: “Priča o nesreći obitelji Zelenika iz Mostara” (2021), razgovor sa Zdravkom Zelenika, Antinom, Ivinom i Nikinom sestrom, obavljen 2005. godine.